Rozmowa z lek. Kamilem Jędruchem, w trakcie specjalizacji z onkologii klinicznej, który udziela porad z zakresu leczenia bólu z zastosowaniem standardowej farmakologii, jak i konopi
1. Medyczne konopie – czym różnią się od marihuany, która w Polsce jest nielegalna?
Przede wszystkim preparaty konopne dostępne w aptece są lekami, przez co ich produkcja podlega ścisłej kontroli. Rośliny, których suszone kwiaty otrzymujemy jako preparat medycznych konopi, są hodowane w halach produkcyjnych, gdzie restrykcyjnie dba się o każdy etap hodowli (temperatura, światło, wilgotność, obecność zarazków). Dzięki temu otrzymujemy kwiaty konopi konkretnej odmiany, o określonych właściwościach. Takie podejście do uprawy roślin na cele medyczne sprawia, że w aptece dostaniemy zawsze powtarzalne preparaty, a lekarz posiadający doświadczenie w terapii konopnej jest w stanie sprawnie dobrać najlepszy preparat do potrzeb i oczekiwań pacjenta. Konopie uprawiane do celów rekreacyjnych nie podlegają tak surowym restrykcjom. W Polsce dodatkowo takie konopie są nielegalne, co sprawia, że kupując marihuanę z nieoficjalnych źródeł, nie tylko nie mamy pewności co do odmiany konopi, zawartości kannabinoidów itd., ale też nie wiemy, czy do takiego „produktu” nie są dodane inne substancje – w tym odurzające, które mają pogłębić efekt relaksacyjny suszu konopnego lub wywołać inne odczucia.
2. W jakich chorobach mogą być stosowane?
Konopie są stosowane od tysięcy lat, znamy ich działanie relaksacyjne, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwlękowe, poprawiające apetyt, przeciwwymiotne oraz nasenne. Można by nawet powiedzieć, że w każdej sytuacji, kiedy te działania są dla nas przydatne, możemy sięgnąć po konopie. Oczywiście najlepiej pod okiem lekarza znającego przeciwwskazania i możliwe interakcje medycznych konopi. Osobiście zajmuję się onkologią i widzę w mojej dziedzinie, że praktycznie nie ma chorych aktywnie leczonych, którzy nie odczuwaliby czasem bólu czy lęku, nie mieli problemów ze snem, apetytem lub nie zmagali się z przewlekłym zapaleniem. Jest wiele innych chorób reumatologicznych (RZS, ZZSK, ChZS, polimialgia, fibromialgia) neurologicznych (SM, spastyczność, zespoły bólowe kręgosłupa), gastrologicznych (zespół jelita drażliwego, choroby zapalne jelit), w których działania medycznych konopi mogą być pomocne. Ostatnio coraz więcej dowodów wskazuje również na skuteczność terapii konopnej w bólach związanych z endometriozą oraz w zespołach bólowych miednicy mniejszej. Skupiamy się więc głównie na kontroli objawów choroby, poprzez znane i wykorzystywane efekty działania konopi. Co do leczenia przyczynowego, ukazują się coraz to nowe prace, zwłaszcza przedkliniczne, wskazując na różne mechanizmy, w których to jeden lub drugi kannabinoid, lub inny składnik suszu miałby działać przyczynowo na tę lub inną chorobę. Są to często wartościowe i interesujące prace, natomiast chciałbym, żebyśmy skupili się na tym, co jest przy stosowaniu konopi pewne, a mianowicie na poprawie kontroli objawów. Bo na działanie kontrolujące objawy danych mamy sporo i są na tyle istotne, że stosowanie konopi znalazło swoje miejsce chociażby w zaleceniach ESMO I NCCN (Zalecenia Europejskiego i Amerykańskiego Towarzystwa Onkologicznego) oraz od wielu lat znajduje swoje miejsce w Kanadyjskich Zaleceniach dla Lekarzy Rodzinnych.
3. Jak działa medyczna konopia? W jaki sposób pomaga w leczeniu?
Pomaga kontrolować objawy choroby, poprawia nastrój, zmniejsza lęk, redukuje ból, poprawia apetyt. Sprawia, że możemy stanąć do walki z chorobą bez poczucia przygniecenia jej objawami. Często jeśli nie mówimy o leczeniu onkologicznym, a np. o bolesnym miesiączkowaniu, fibromialgii, zespole bolesnego barku itd., może się okazać, że po opanowaniu objawów, które były dla nas destrukcyjne, samo schorzenie zniknęło lub wymaga już tylko niewielkiego wsparcia czy rehabilitacji. U pacjentów onkologicznych choroba pozostaje, ale życie z nią staje się łatwiejsze, a to właśnie jakość życia w wielu przypadkach jest najcenniejszym darem dla naszych pacjentów. Terapia konopna, ze względu na jej koszt lub inne aspekty, nie jest zazwyczaj leczeniem pierwszego rzutu dolegliwości związanych z chorobą nowotworową. Zauważam jednak, że im dłużej ktoś zmagał się z objawami choroby i wypróbował różne formy farmakologicznych prób jej opanowania, często z małym efektem, a następnie sięgnął pod okiem lekarza po konopie, tym bardziej jest przekonany do ich stosowania i są dla niego ważnym składnikiem terapii. Dlatego wydaje mi się, że jeśli ktoś ma problem, w którym wypróbował już różne formy farmakoterapii i nie widzi skuteczności, warto zgłosić się celem kwalifikacji do terapii konopnej. Wiemy, że kannabinoidy działają na nasz organizm w sposób unikalny przez układ endokannabinoidowy i często efekt, który otrzymamy stosując konopie jest niepowtarzalny i nieosiągalny przy nawet najbardziej wyrafinowanej kombinacji farmakoterapii, która działa zwyczajnie w inny sposób.
4. W jakiej formie przyjmuje się medyczne konopie?
Najbardziej popularną formą przyjmowania preparatów konopi jest forma wziewna, wówczas zalecamy waporyzację. Nie zaleca się palenia suszu, ponieważ dochodzi wtedy do tworzenia substancji smolistych, jest to zatem niezdrowa forma używania konopi. Waporyzacja polega na podgrzaniu suszu zazwyczaj do 180-230 st C, zależnie od zaleceń lekarza. Podczas waporyzacji wdychamy opary z podgrzanego suszu zawierające THC, CBD oraz cały zestaw flawonoidów i terpenów. Kontrola temperatury pozwala nam korzystać z wszystkich substancji zawartych w suszu.
5. Czy podczas stosowania mogą wystąpić skutki uboczne? Jeśli tak, jakie?
Myślę, że terminem, który lepiej oddaje ideę tego problemu w kontekście konopi, są działania niepożądane. Tak, jak mówiłem wcześniej – konopie działają relaksacyjnie, przeciwlękowo, dlatego np. w przypadku, gdy przyjmujemy je na ból i chcemy zachować maksymalną koncentrację oraz uniknąć efektu senności, a ta senność wystąpi, nie jest skutkiem ubocznym, a dzieje się tak dlatego, ponieważ taki jest profil działania konopi. Możemy oczywiście dobierać preparaty o konkretnym profilu działania – stąd ich mnogość na rynku, każdy z nich działa trochę inaczej, m.in różniąc się profilem terpenowym. Jednak te podstawowe działania konopi czyli relaksacja, działanie przeciwbólowe, przeciwlękowe, nasenne – zawsze pojawi się w mniejszym lub większym stopniu. Dlatego wielu działań, na których nam nie zależy możemy uniknąć, starannie dobierając konkretny preparat lub wspomagając terapię THC dodatkiem CBD. Warto też pamiętać, że dla kogoś działanie nasenne czy relaksacyjne będzie tym niepożądanym – bo nie oczekuje go od terapii konopnej. Dla innej osoby będzie to działanie pożądane. Odpowiadając jednym zdaniem, główne działania niepożądane wynikają z właściwości konopi, Możemy tu podać: nadmierną senność, brak koncentracji, zawroty głowy czy niewielki spadek ciśnienia krwi. Są to jednak efekty, które możemy zazwyczaj z łatwością opanować.
6. Czy leczenie medycznymi konopiami jest odpowiednie dla każdego pacjenta? Czy są przeciwwskazania?
Jest to leczenie dla każdego pacjenta, który ma do niego wskazania i nie ma do niego przeciwwskazań. Podkreślam to, ponieważ medyczne konopie stały się w Polsce sposobem dostępu do konopi dla wielu osób, których dolegliwości często mogą być opanowane przy użyciu klasycznych leków lub też w ogóle bez farmakoterapii. Poprzez wskazania rozumiem to, co podaje większość towarzystw naukowych i bardzo upraszczając, są to 2 grupy: pacjenci onkologiczni w leczeniu wspomagającym oraz chorzy z SM, spastycznością, bólem różnego pochodzenia, chorobami zapalnymi jelit, fibromialgią, neuropatią, migreną etc., u których standardowe postępowanie nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Musimy pamiętać, że terapia konopna jest droga – 10 g suszu to koszt około 500-600 zł, waporyzator to koszt około 200-300 zł. Uważam, że proponując pacjentowi takie postępowanie, trzeba najpierw uczciwie stwierdzić, że to, co klasycznie oferowane jest przez farmakoterapię na jego dolegliwości, nie daje poprawy. Należy też pamiętać, że stosowanie konopi przewlekle wyklucza możliwość prowadzenia pojazdów mechanicznych, co jest dla wielu osób ważnym elementem funkcjonowania. Przeciwwskazania w każdej sytuacji ocenia lekarz na podstawie wywiadu, przebytych schorzeń, stosowanych leków, doświadczeń z używkami. Przestrzegam przed bagatelizowaniem tego zagadnienia. Ja często podaję przykład leczenia onkologicznego immunoterapią. Wiemy, że konopie działają immunosupresyjnie wygaszając stan zapalny, również ten związany z nowotworem. U wielu pacjentów, u których stosujemy chemioterapię, to działanie ma niezwykle pozytywne skutki. Natomiast immunoterapia zakłada wywołanie w naszym ciele stanu zapalnego nakierowanego na nowotwór. Jeśli będziemy stosować konopie, będziemy w tym przypadku przeciwdziałać immunoterapii. Są pierwsze prace, które to opisują. Tak więc konopie tak, ale tylko po konsultacji z lekarzem.
7. Jak pacjenci podchodzą do tej metody leczenia – chętnie czy raczej z dystansem?
Ja jako lekarz informuję pacjenta o wszystkich możliwościach leczenia danej dolegliwości i jeśli uznaję, że w jego przypadku konopie byłyby pomocne to również poddaję ten sposób leczenia. Pacjent ma prawo do takiej informacji i to on decyduje tak naprawdę, jaką ścieżką kontroli objawów będziemy podążać. O ile decyzje odnośnie opcji leczenia onkologicznego są oczywiście przedmiotem rozmów z pacjentami, ale w dużym stopniu pacjenci polegają na naszych opiniach. Tak w przypadku leczenia wspomagającego prowadzoną terapię, ukierunkowanego na kontrolę objawów, gdzie konopie mają swoje miejsce, to właśnie pacjent wie jak się czuje, co jest jego głównym problemem. Dokładnie zna swoje możliwości finansowe i w rozmowie nt. kontroli objawów choroby to często ja więcej słucham i daję się prowadzić pacjentowi, bo wiem że on doprowadzi mnie do tego miejsca, które jest głównym problemem. Dlatego mogę powiedzieć, że jeśli zaproponuję konopie, a ktoś jest nimi zainteresowany, spotykam się z chętnymi reakcjami. Jeśli pacjent nie jest przekonany, nie idziemy od razu w tę stronę, nie namawiam, nie przekonuję, nie próbuję przełamać „dystansu”. Wybieramy terapię najbardziej zbliżoną do oczekiwań pacjenta, a jeśli ona nie zdaje egzaminu, wówczas wracamy do punktu wyjścia i często po kilku próbach opanowania dolegliwości pacjent jest już przekonany, żeby spróbować terapii konopnej
8. Jak wygląda realizacja recepty? Czy medyczne konopie można kupić w każdej aptece?
Tak, jest to recepta RPW na lek recepturowy, realizujemy ją w każdej aptece, która ma dostępny dany produkt. Dostępność możemy sprawdzić w popularnych wyszukiwarkach internetowych. Często apteki ściągają dany susz, jeśli jest dostępny w hurtowniach.
Poradnia Onkologiczna #MedykOnkologia
Rzeszów, al. Rejtana 53
tel. 519 735 450
