Otyłość- choroba cywilizacyjna
Spis treści:
Definicja nadwagi i otyłości
Otyłość w liczbach- epidemiologia
Jakie są najczęstsze przyczyny otyłości?
Do czego prowadzi nadwaga i otyłość?
Profilaktyka, czyli co możemy zrobić, żeby nie dopuścić do otyłości?
Definicja nadwagi i otyłości
Nadwaga, jak również otyłość uznawane są za choroby cywilizacyjne stanowiące globalny problem zdrowotny.
Otyłość zalicza się do najistotniejszych przewlekłych chorób niezakaźnych. Zgodnie ze Światową Organizacją Zdrowia (WHO) otyłość u osób dorosłych diagnozuję się przy wartości współczynnika BMI ≥ 30,0 kg/m².
Nadwagę rozpoznajemy, gdy wartość BMI mieści się w zakresie od 25,0 do 29,9 kg/m². Masa ciała jest objęta ścisłą kontrolą skomplikowanych mechanizmów homeostatycznych.
Otyłość to stan, w którym ilość dostarczanej energii z pożywienia znacznie przekracza jej zużycie przez ustrój i dochodzi do zwiększonej masy ciała na skutek wzrostu ilości tkanki tłuszczowej (u kobiet ponad 30% masy ciała, a u mężczyzn ponad 25%).
Otyłość w liczbach- epidemiologia
Otyłość to jedna z najszybciej rozprzestrzeniających się chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Dotyka coraz większej liczby osób dorosłych, dzieci i młodzieży, stanowiąc problem o charakterze globalnym.
Niegdyś nadwaga i otyłość uważane były za problem głównie krajów o wysokim dochodzie, jednak obecnie rozwijają się one także w krajach o niskim i średnim dochodzie.
Nadwagę ma już trzech na pięciu dorosłych Polaków. Co czwarty jest otyły. Narodowy Fundusz Zdrowia szacuje, że za 6 lat tych ostatnich będzie aż 30%.
Częstotliwość występowania nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży w ostatnich 40 latach wzrosła w wielu krajach w Europie i na świecie. Najwyższy odsetek dzieci i młodzieży z nadmierną masą ciała występuje w Stanach Zjednoczonych oraz krajach Europy południowej i zachodniej.
W latach 70. ubiegłego wieku nadmierną masę ciała notowano w Polsce u mniej niż 10% uczniów. Według danych Instytutu Żywienia i Żywności z 2018 r. polskie dzieci tyją najszybciej w Europie!
Obecnie według danych Narodowego Funduszu Zdrowia z powodu nadmiaru kilogramów cierpi w Polsce 31% chłopców i 20% dziewczynek, a z otyłością zmaga się już 13% chłopców i 5% dziewczynek.
Badacze przewidują, że do 2030 roku na całym świecie otyłość dotknie ponad 100 milionów dzieci w wieku od 5 do 9 lat i 150 milionów nastolatków w wieku 10-19 lat.
Jakie są najczęstsze przyczyny otyłości?
Przyczyny otyłości są bardzo liczne a patogeneza niezwykle złożona.
Wśród przyczyn nadwagi i otyłości wymienia się wiele czynników.
Można je pogrupować w następujący sposób:
• czynniki środowiskowe – styl życia sprzyjający dodatniemu bilansowi energetycznemu, zaburzona równowaga między podażą a wydatkowaniem energii
• czynniki mikrośrodowiskowe (indywidualne) – dieta i aktywność fizyczna, charakter pracy zawodowej
• czynniki makrośrodowiskowe – zmiany cywilizacyjne (m.in. powszechny dostęp do środków transportu i urządzeń elektronicznych, rosnąca dostępność do bogatokalorycznej żywności)
• czynniki psychologiczne: zaburzenia odżywiania (bulimia), choroby psychiczne (depresja)
• czynniki genetyczne
• czynniki hormonalne, jatrogenne i inne (otyłość wtórna), np. zespół Cushinga po substytucji hormonów steroidowych czy niedoczynność tarczycy.
Do czego prowadzi nadwaga i otyłość?
Otyłość niesie za sobą konsekwencje nie tylko w okresie dzieciństwa i dojrzewania, ale także w dorosłości. Badacze stwierdzili, że występowanie otyłości u młodzieży wiąże się ze zwiększoną zachorowalnością i śmiertelnością po 50 latach życia, bez względu na to ile ważyły w wieku dorosłym.
Nadwaga i otyłość u dzieci zwiększają ryzyko wystąpienia licznych chorób i dolegliwości:
• trudności w oddychaniu (bezdech senny, astma oskrzelowa),
• zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i ortopedyczne – w tym zwiększone ryzyko złamań,
• nadciśnienie tętnicze,
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby,
• choroby nerek,
• zaburzenia gospodarki węglowodanowej (insulinooporność, stan przedcukrzycowy, cukrzyca typu 2),
• zaburzenia płodności,
• zwiększone ryzyko nowotworów w wieku dorosłym,
• zespół policystycznych jajników
• powikłania sercowo-naczyniowe – zawał serca, udar mózgu w wieku dorosłym.
Dlatego tak ważne jest, aby dzieci i młodzież od najmłodszych lat miały właściwe nawyki żywieniowe oraz uprawiały sport.
U dorosłych skutki nadwagi i otyłości są zbliżone do tych, które występują u dzieci i młodzieży, są to m.in.:
• cukrzyca typu 2
• dyslipidemia
• nadciśnienie tętnicze
• choroby układu sercowo-naczyniowego (np. choroba niedokrwienna serca, choroba wieńcowa, miażdżyca, udar mózgu, niewydolność serca)
• niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby
• ostre zapalenie trzustki
• powikłania oddechowe (np. zespół bezdechu sennego, hiperwentylacja)
• choroby układu ruchu – zapalenie kości i stawów
• nowotwory (u mężczyzn- raka jelita grubego i raka prostaty, a u kobiet – raka jajnika, pęcherzyka żółciowego, a także raka trzonu oraz szyjki macicy)
Profilaktyka, czyli co możemy zrobić, żeby nie dopuścić do otyłości?
Dobrym pierwszym krokiem jest podjęcie kroków w celu zapobiegania otyłości w codziennym życiu. Nawet drobne zmiany, takie jak spożywanie większej ilości warzyw i odwiedzanie siłowni czy wyjście na spacer kilka razy w tygodniu, mogą pomóc w zapobieganiu otyłości.
Zdrowych nawyków warto uczyć już dzieci – zachęcając je do spędzania większej ilości czasu na świeżym powietrzu, aktywności fizycznej i zdrowej diety. Zachowanie prawidłowej masy ciała powinno należeć do zdrowotnych priorytetów na każdym etapie życia.
Nadmierna ilość tkanki bezpośrednio wpływa na zdrowie, prowadząc do wielu potencjalnych problemów zdrowotnych.
Jeśli chodzi o żywienie, zaleca się zwiększanie ilości spożywanego błonnika, owoców i warzyw oraz wybieranie zdrowych źródeł tłuszczu.
Należy ograniczyć żywność przetworzoną, słodycze i tłuszcze trans. Warto skoncentrować się na żywności o niskim indeksie glikemicznym.
Unikaj restrykcyjnych diet, które mogą spowodować szybki efekt jojo.
Profilaktyka chorób jamy ustnej
Spis treści:
Choroby jamy ustnej- definicja i epidemiologia
Jakie są najczęstsze przyczyny występowania chorób jamy ustnej?
Najczęstsze objawy występujące w chorobach jamy ustnej
Do czego może doprowadzić nieleczone choroby jamy ustnej?
Kto w szczególności powinien zadbać o kondycję jamy ustnej?
Jak dbać o jamę ustną, aby nie dopuścić do rozwoju choroby?
Choroby jamy ustnej- definicja i epidemiologia
Zdrowie zaczyna się w jamie ustnej – ile prawdy jest w tym stwierdzeniu? Okazuje się, że bardzo wiele, bo kondycja zębów i dziąseł ma ogromny wpływ na ogólne funkcjonowanie naszego organizmu. Zaniedbania w tym obszarze mogą bowiem predestynować do rozwoju wielu poważnych chorób.
Dobrze wiemy, że jama ustna to pierwszy odcinek przewodu pokarmowego oraz układu oddechowego — jest więc również elementem połączonym z resztą naszego ciała. Nie możemy patrzeć więc na nią i znajdujące się w niej zęby oraz dziąsła jak na odrębną jednostkę, a traktować ją jak część składającą się na całość naszego ciała. Organizm jest bowiem zespołem połączonych ze sobą i ściśle współpracujących narządów i układów. Nieprawidłowości i dolegliwości w jednym z układów lub obszarów prędzej czy później pociągają za sobą nieprawidłowości i dolegliwości w drugim. Od tego, w jakim stanie będą nasze zęby i dziąsła, będzie zależało funkcjonowanie całego organizmu oraz nasze ogólne samopoczucie.
Choroby jamy ustnej dotyczą ponad 50% dzieci w wieku 3 lat (próchnica zębów).
60-90% dzieci w wieku szkolnym ma ubytki w zębach.
U 15-20% dorosłych w wieku 35-44 lata występują choroby przyzębia (dziąseł), które prowadzą do utraty zębów.
Ok. 30% osób w wieku 65-74 lata ma problem z częściową lub całkowitą bezzębnością.
Widzimy niestety po danych, że jest to poważny problem w naszym społeczeństwie.
Choroby jamy ustnej to stany patologiczne wywołane różnymi czynnikami chorobotwórczymi,przejawiające się zmianami morfologicznymi, anatomicznymi
i fizjologicznymi.
Najczęstsze choroby jamy ustnej to:
• próchnica,
• afty
• opryszczka
• grzybica jamy ustnej
• zapalenie miazgi,
• zgorzel miazgi,
• ropnie i choroby przyzębia,
• zapalenia błony śluzowej,
• choroby dziąseł i nowotwory.
Jakie są najczęstsze przyczyny występowania chorób jamy ustnej?
• Obecność w jamie ustnej drobnoustrojów, które w wyniku metabolizmu węglowodanów wytwarzają kwasy. Kwasy wiążą i wypłukują pierwiastki istotne dla utrzymania zdrowych zębów (wapń, fosfor i fluor), w efekcie czego dochodzi do odwapnienia tkanek twardych zęba.
• Stany chorobowe wywołane przez drobnoustroje.
• Niewłaściwe nawyki żywieniowe (obecność cukrów prostych w spożywanym pokarmie).
• Złe nawyki higieniczne.
Na rozwój próchnicy wpływa także twardość zęba, jego budowa anatomiczna oraz ewentualne nieprawidłowości w ustawieniu zębów.
Istotna jest również ilość wydzielanej śliny, gdyż ma ona działanie ochronne.
Najczęstsze objawy występujące w chorobach jamy ustnej
Najczęstsze symptomy dolegliwości w obrębie jamy ustnej to:
• ból,
• pieczenie lub swędzenie,
• zaczerwienienie,
• obrzęk błon śluzowych lub rozpulchnienie.
Może pojawić się także nalot na śluzówkach i nieprzyjemny zapach z ust.
Do czego może doprowadzić nieleczone choroby jamy ustnej?
Nieleczona próchnica, choroby przyzębia i inne infekcje jamy ustnej mogą powodować wiele schorzeń w tym zakażenia krwi, choroby układu krążenia, a także uszkadzać różne organy. Mogą przyczynić się do wystąpienia zapalenia mięśnia sercowego, osierdzia, wsierdzia, zastawek serca, a także zawału.
W wyniku zaburzeń odporności, namnażające się w jamie ustnej bakterie przenikając do układu krwionośnego wywołują zwiększoną agregację płytek krwi, a to może doprowadzić do powstawania skrzepów ze wszystkimi jej negatywnymi skutkami.
Dobrym wskaźnikiem ogólnego stanu zdrowia, w tym serca, jest uzębienie.
Wiele badań wykazało, że bakterie zaangażowane w rozwój próchnicy w jamie ustnej mogą przenikać do krwioobiegu i powodować podwyższenie poziomu białka C-reaktywnego – markera stanu zapalnego w naczyniach krwionośnych.
Kto w szczególności powinien zadbać o kondycję jamy ustnej?
Choroby ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca czy choroba refluksowa przełyku, mogą z kolei pogarszać kondycję zębów i przyzębia. Tworzy się wówczas tzw. zjawisko błędnego koła. Niektóre grupy pacjentów powinny więc w szczególności zadbać o higienę oraz profilaktykę chorób jamy ustnej. Są to m.in. cukrzycy, pacjenci z chorobami sercowo-naczyniowymi czy osoby z chorobami reumatycznymi orazchorobami przyzębia.
W gabinetach stomatologicznych znacznie częściej powinny pojawiać się także kobiety spodziewające się dziecka lub planujące ciążę.
Warto, aby regularne wizyty u stomatologa zajmowały wówczas czołowe miejsce na liście priorytetów przyszłej mamy, która powinna odpowiednio wcześnie zadbać o swoje zęby oraz dziąsła.
Dobra kondycja jamy ustnej w tym okresie to jednak nie tylko mniejsze ryzyko przedwczesnego porodu czy niskiej masy urodzeniowej maluszka.
O regularnych wizytach stomatologicznych muszą pamiętać także rodzice nieco młodszych i starszych dzieci.
Gdy ryzyko rozwoju próchnicy u malucha jest duże, warto kontrolować stan jamy ustnej nawet raz na kwartał. Czujności nie powinien jednak uśpić wiek dziecka, bo kondycja zębów i dziąseł jest niezwykle ważna także w okresie dojrzewania.
Jak dbać o jamę ustną, aby nie dopuścić do rozwoju choroby?
Pamiętajmy, że najważniejsza jest profilaktyka, czyli pierwszy i najważniejszy krok na drodze do zdrowego i pięknego uśmiechu. Prawidłowa higiena jamy ustnej to fundament zdrowych zębów i dziąseł.
WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) głosi, że próchnica i konsekwencje wynikające z jej nieleczenia są obecnie jedną z głównych przyczyn utraty zębów!
Aby móc uchronić się przed jej skutkami, należy odpowiednio dbać o higienę jamy ustnej. Dokładne szczotkowanie zębów rano i wieczorem oraz odpowiednia pasta do zębów z zawierająca odpowiednią dla wieku ilością fluoru to podstawa codziennej higieny, która zapobiega rozwojowi próchnicy i chorób przyzębia. Powinniśmy także raz dziennie nitkować zęby i usuwać bakterie, płucząc usta specjalnymi płynami.
Nie unikajmy również gabinetu dentystycznego. Powinniśmy odwiedzać dentystę przynajmniej raz w roku. I to bez względu na to, czy mamy zęby stałe, czy jeszcze zęby mleczne. Choroby jamy ustnej atakują nie tylko dorosłych, ale także dzieci!
